Emsal-i Türkan Ortaçağ 'oğuzname' Geleneğinin Son Folklor Kitabı

Atasözlerinin düzenli bir biçimde ve sistematik olarak yazıya geçirilmesi hadisesi Türk Batı sahasında Dede Korkut Kitabı'nın meçhul yazarıyla başlamış ve söz konusu gelenek sonraki yüzyıllarda da devam etmiştir. Abbaskulu Ağa Meragaî'nin XVIII. yüzyılda yazıya geçirdiği "Emsal-i Türkân" bu geleneğin sonraki yüzyıllardaki örneklerinin son halkasını teşkil ettiği düşünülmektedir. Ortaçağ "Oğuzname" geleneğinin elimizdeki son folklor kitabı "Emsal-i Türkân"dır. XVIII. yüzyılın 70'li yıllarında Mazandaran hâkimi Hüseyinkulu Han'ın (1770-1779) siparişi üzerine dönemin milli düşünceye sahip aydını Abbaskulu Marağayî Azerbaycan-Türk Atasözlerini toplayıp hazırladığı folklor kitabına "Emsal-i Türkân" adını vermiştir. Kaçarların hâkimiyeti sırasında ilgi gören bu mecmua nüsha edilerek geniş sahaya yayılmıştır. Bugün "Emsal-i Türkân" ki-tabının Tebriz ve Bakü nüshalarından başka İstanbul Millî Kütüpha-nesinde üç ayrı kopyası mevcuttur. Tezimizde çalışma konusu ettiğimiz nüsha kopyalanmış Bakü nüshasına (1797) aittir. Elimizde bulunan nüsha 1149 atasözünü ve hikmetli sözleri kapsamaktadır. Bu çalışmada orijinali Arap harfleriyle olan eserin bi-limsel transkripsiyonu yapılmış eserin dili ses bilgisi ve şekil bilgisi açısından incelenmeye alınmıştır. Çalışmada "Ön söz"ün ardından "Giriş" bölümünde atasözleri, Oğuzname geleneği ve dolayısıyla Emsal-i Türkân eseriyle ilgili bilgi verilmiş daha sonra inceleme adını verdiğimiz birinci bölüme geçilecek; inceleme bölümü I. Ses Bilgisi ve II. Şekil Bilgisi olarak incelenmeye çalışılacaktır. II. Bölüm olarak adlandırdığımız bölümde ise eserin bilimsel transkripsiyonu verilip ardından eserin orijinal Bakü nüshasının fotoğraflarına yer verilmiştir. Ayrıca eserin orijinal nüshalarında bulunan kimi harflerin Türkiye Türkçesi standart yazısından farklı olarak hı "?", ha "?", kapalı e "é", ka "?" nazal ne "??" ve "?" ve Arapça "?", "?", "?" ve "ayın" "?" gibi sesleri karşılamak için "?", "?", "é", "?", "ñ" ve "?" Arapça "?", "?", "?" ve "' " gibi bazı karakterlere başvurulmuştur. Aydınlatıcı fikirleriyle bu tezi seçmeme yardımcı olan Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN'e, tez çalışmam ve yüksek eğitimim boyunca bana her türlü desteğini ve yardımını esirgemeyen, tezimin her aşamasında değerli bilgileriyle şahsımı yönlendiren danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Nesrin GÜLLÜDAĞ'a teşekkürü bir borç bilirim.